چاپ پيگمنت
چاپ پيگمنت چيست
چاپ پيگمنت يكي از روش‌هاي پركاربرد در صنعت چاپ است كه از رنگدانه‌هاي جامد (پيگمنت‌ها) براي ايجاد طرح و رنگ روي سطوح مختلف، به ويژه پارچه، استفاده مي‌كند. اين روش به دليل انعطاف‌پذيري در چاپ روي انواع مواد طبيعي و مصنوعي، سهولت اجرا و مقاومت بالاي رنگ در برابر نور، در صنايع نساجي، هنرهاي دستي و چاپ صنعتي محبوبيت دارد. با پيشرفت فناوري، چاپ پيگمنت با جوهرهاي مبتني بر آب و نانو پيگمنت‌ها به گزينه‌اي پايدارتر تبديل شده است.
پيگمنت چيست؟
پيگمنت ها مواد جامد رنگي و پودري هستند كه در مايعات حل نمي‌شوند، بلكه به صورت معلق باقي مي‌مانند و براي رنگ‌آميزي سطوح مختلف مانند پارچه، كاغذ، پلاستيك يا حتي رزين استفاده مي‌شوند. برخلاف رنگ‌هاي داي (Dye) كه با الياف يا مواد به‌صورت شيميايي پيوند مي‌خورند و در آن‌ها نفوذ مي‌كنند، پيگمنت‌ها به كمك يك ماده چسبنده به نام بيندر (Binder) به سطح ماده مي‌چسبند و لايه‌اي رنگي روي آن ايجاد مي‌كنند.
مزايا و معايب چاپ پيگمنت
از مزاياي چاپ پيگمنت مي‌توان به مقاومت بالاي رنگ در برابر نور و شرايط محيطي (به‌جز پركلرواتيلن در خشكشويي)، هزينه پايين‌تر نسبت به روش‌هاي ديگر، و امكان چاپ روي انواع پارچه‌هاي طبيعي و مصنوعي بدون نياز به واكنش شيميايي اشاره كرد. اين روش نيازي به شست‌وشوي پس از چاپ ندارد و سرعت خشك شدن بالايي (حدود ۱۰۰ برابر سريع‌تر از جوهرهاي داي) ارائه مي‌دهد، كه براي توليد انبوه ايده‌آل است. با اين حال، معايبي مانند ثبات سايشي پايين به دليل اتصال مكانيكي پيگمنت به سطح، تنوع رنگي محدودتر نسبت به رنگ‌هاي داي، و ايجاد حس زبري در پارچه (به‌ويژه در صورت استفاده از بيندرهاي نامناسب) دارد. اين محدوديت‌ها ممكن است كاربرد آن را در طرح‌هاي ظريف يا پارچه‌هاي لوكس كاهش دهد.
فرآيند چاپ پيگمنت چيست
فرآيند چاپ پيگمنت شامل چند مرحله است:
آماده‌سازي خمير چاپ
اين مرحله با تركيب پيگمنت (رنگدانه‌هاي جامد)، بيندر (رزين پليمري براي چسبندگي)، غلظت‌دهنده (مانند آلجينات سديم براي تنظيم ويسكوزيته)، و افزودني‌هاي ديگر مانند آمونياك، نرم‌كننده‌هاي كاتيونيك يا كاتاليزورها آغاز مي‌شود. اين مواد در يك ميكسر صنعتي به مدت ۳ تا ۵ دقيقه مخلوط مي‌شوند تا خميري يكنواخت با ويسكوزيته مناسب ايجاد شود. ويسكوزيته بايد به‌گونه‌اي باشد كه خمير به‌راحتي روي سطح پخش شود، اما بيش از حد نفوذ نكند. انتخاب بيندر مناسب (مانند رزين‌هاي اكريليك يا پلي‌يورتان) در اين مرحله مهم است، زيرا بر چسبندگي و نرمي پارچه تأثير مي‌گذارد.
آماده‌سازي سطح (پارچه يا ماده):
پيش از چاپ، سطح ماده بايد آماده شود. اين شامل شست‌وشوي پارچه براي حذف ناخالصي‌ها، چربي‌ها يا مواد شيميايي است كه مي‌توانند مانع چسبندگي پيگمنت شوند. در برخي موارد، از فرآيندهاي پيش‌فرآوري مانند مرسريزاسيون (براي پارچه‌هاي پنبه‌اي) يا پلاسما استفاده مي‌شود تا سطح پارچه براي جذب بهتر خمير چاپ آماده شود. اين مرحله به بهبود كيفيت چاپ و يكنواختي رنگ كمك مي‌كند.
اعمال خمير چاپ:
خمير چاپ از طريق روش‌هاي مختلف مانند چاپ روتاري، چاپ تخت (Flatbed)، يا چاپ ديجيتال روي سطح ماده اعمال مي‌شود. در چاپ روتاري، شابلون‌هاي استوانه‌اي (سيلندر) طرح را به پارچه منتقل مي‌كنند، كه براي توليد انبوه مناسب است. در چاپ تخت، از شابلون‌هاي مسطح استفاده مي‌شود كه براي توليدات محدود يا طرح‌هاي خاص كاربرد دارد. در چاپ ديجيتال، هدهاي چاپ جوهر پيگمنتي را با دقت بالا روي پارچه اسپري مي‌كنند، كه براي طرح‌هاي پيچيده و سفارشي ايده‌آل است.
خشك كردن اوليه:
پس از اعمال خمير چاپ، پارچه در معرض حرارت ملايم (معمولاً ۸۰ تا ۱۰۰ درجه سانتي‌گراد) قرار مي‌گيرد تا آب و مواد فرار موجود در خمير تبخير شوند. اين مرحله خشك كردن اوليه به جلوگيري از پخش شدن رنگ و حفظ وضوح طرح كمك مي‌كند. دستگاه‌هاي خشك‌كن مادون قرمز يا هواي گرم معمولاً براي اين منظور استفاده مي‌شوند.
روش چاپ پيگمنت
تثبيت رنگ (تنوري كردن):
براي تثبيت پيگمنت، پارچه در كوره‌هاي حرارتي يا دستگاه‌هاي بخار با دماي ۱۳۰ تا ۱۵۰ درجه سانتي‌گراد (بسته به نوع بيندر و پارچه) قرار مي‌گيرد. در اين مرحله، بيندر به رزين پليمري تبديل مي‌شود و پيگمنت را به سطح ماده متصل مي‌كند. مدت زمان تثبيت معمولاً ۳ تا ۵ دقيقه است. دما و زمان دقيق بايد با نوع پارچه و بيندر هماهنگ باشد تا از سوختگي يا زرد شدن پارچه جلوگيري شود.
تشكيل فيلم پليمري:
بيندر در طي فرآيند تثبيت، فيلم پليمري پيوسته‌اي ايجاد مي‌كند كه پيگمنت‌ها را در خود محصور كرده و به سطح ماده مي‌چسباند. اين فرآيند در دو مرحله انجام مي‌شود: ابتدا با تبخير آب، بيندر ژله‌اي مي‌شود، سپس با افزايش دما، ذرات ژله‌اي به هم متصل شده و يك لايه محافظ و مقاوم تشكيل مي‌دهند. كيفيت اين فيلم به نوع بيندر و شرايط تثبيت بستگي دارد و تأثير مستقيمي بر دوام و حس پارچه دارد.
كنترل كيفيت و تكميل:
پس از تثبيت، محصول چاپ‌شده بررسي مي‌شود تا از يكنواختي رنگ، وضوح طرح و چسبندگي مناسب اطمينان حاصل شود. ابزارهايي مانند اسپكتروفتومتر براي بررسي دقت رنگ استفاده مي‌شوند. در برخي موارد، فرآيندهاي تكميلي مانند شست‌وشوي ملايم براي حذف مواد اضافي يا افزودن نرم‌كننده‌ها براي بهبود حس پارچه انجام مي‌شود. با اين حال، چاپ پيگمنت معمولاً نيازي به شست‌وشوي گسترده پس از چاپ ندارد، كه يكي از مزاياي اصلي آن است.
پيشنهاد آداك: استفاده از پيگمنت در صنايع مختلف چگونه است؟
مقايسه چاپ پيگمنت با ساير روش‌هاي چاپ
چاپ پيگمنت در مقايسه با ساير روش‌هاي چاپ مانند چاپ داي، چاپ ديجيتال و سابليميشن ويژگي‌هاي متمايزي دارد. برخلاف چاپ داي كه رنگ به صورت شيميايي با الياف پارچه پيوند مي‌خورد و حس نرم‌تري ايجاد مي‌كند، پيگمنت به سطح ماده مي‌چسبد و نيازي به شست‌وشوي پس از چاپ ندارد، اما ممكن است زبري بيشتري داشته باشد و ثبات سايشي كمتري ارائه دهد. چاپ ديجيتال با جوهرهاي پيگمنتي يا داي امكان اجراي طرح‌هاي پيچيده با دقت بالا را فراهم مي‌كند، اما هزينه اوليه آن بالاتر است و براي توليد انبوه كمتر اقتصادي است. در مقابل، چاپ پيگمنت سنتي براي توليد انبوه با طرح‌هاي ساده‌تر مناسب‌تر است. سابليميشن كه براي پارچه‌هاي مصنوعي مانند پلي‌استر ايده‌آل است، رنگ را به‌صورت گازي به الياف نفوذ مي‌دهد، اما كاربرد آن به پارچه‌هاي خاص محدود است، در حالي كه پيگمنت روي انواع مواد قابل استفاده است.
نگهداري و مراقبت از محصولات چاپ شده با پيگمنت
شست‌وشو با آب سرد يا ولرم (زير ۴۰ درجه سانتي‌گراد) توصيه مي‌شود تا از آسيب به فيلم پليمري بيندر جلوگيري شود. استفاده از مواد شوينده ملايم و اجتناب از سفيدكننده‌ها يا حلال‌هاي قوي مانند پركلرواتيلن، به حفظ رنگ و چسبندگي پيگمنت كمك مي‌كند. خشكشويي بايد محدود و با حلال‌هاي ملايم انجام شود. هنگام اتوكشي، از دماي پايين تا متوسط و ترجيحاً با يك پارچه محافظ استفاده كنيد تا فيلم پليمري تغيير شكل ندهد. نگهداري محصولات در محيط خشك، خنك و دور از نور مستقيم خورشيد از محو شدن رنگ‌ها يا تخريب فيلم بيندر جلوگيري مي‌كند. اين اقدامات ساده، طول عمر و جذابيت بصري محصولات چاپ‌شده با پيگمنت، مانند پوشاك و پارچه‌هاي دكوراتيو، را به‌طور قابل توجهي افزايش مي‌دهد.
منبع: آداك فلز كاوه
برچسب: ،